Tel.: 
Śmierć współmałżonka jest ciężkim, bolesnym przeżyciem. Ból po stracie miesza się z obawą przed formalnościami, jakie czekają po stracie bliskiej osoby. Jedną z formalności jest podział majątku, jaki zmarły po sobie pozostawił. Dziś postaram się przybliżyć Państwu procedurę dziedziczenia ustawowego i wyjaśnić, kto dziedziczy mieszkanie po śmierci małżonka.
Spis treści:
- Zasady dziedziczenia ustawowego — najważniejsze informacje
- Pozostawienie testamentu
- Zapisanie majątku poprzez umowę dożywocia
- Komu i w jakiej sytuacji należy się zachowek?
- Czy należy zapłacić podatek od spadku?
Zasady dziedziczenia ustawowego — najważniejsze informacje
Dziedziczenie ustawowe to szereg prawnych regulacji mówiących o tym, komu przypada majątek zmarłego po jego śmierci, jeżeli zmarły nie pozostawił zapisu ostatniej woli w postaci ważnego testamentu. Dziedziczenie ustawowe opiera się na otrzymywaniu danego udziału w masie spadkowej zależnie od stopnia pokrewieństwa ze spadkodawcą. Do dziedziczenia z mocy ustawy dochodzi również wtedy, gdy zmarły pozostawił testament, jednak żaden ze spadkobierców testamentowych nie chce lub nie może przyjąć spadku. Do dziedziczenia ustawowego mogą zostać powołani członkowie rodziny zmarłego: małżonek, zstępni, rodzice, rodzeństwo, zstępni rodzeństwa, pasierbowie, dziadkowie. Warto pamiętać, że dalsi członkowie rodziny zostają powołani do dziedziczenia wtedy, kiedy osoby z pierwszej grupy spadkowej (małżonek i dzieci) nie chcą lub nie mogą przyjąć spadku. Warto zaznaczyć, że jeśli małżonkowie się rozwiedli lub pozostawali w separacji prawnej, żyjący małżonek nie ma prawa do spadku. Takich skutków nie niesie ze sobą separacja faktyczna. W przypadku dziedziczenia przez małżonka i dzieci, ułamkowa część spadku wchodząca w posiadanie małżonka nie może być mniejsza niż 1/4 całości. Jeżeli nikt z rodziny nie chce lub nie może przyjąć spadku, a spadkodawca mieszkał na terenie Polski, spadkobiercą zostaje ostatnia gmina, którą zamieszkiwał.
Może Ci się przydać: Dziedziczenie domu przez żonę i dzieci po śmierci męża
Pozostawienie testamentu
Jeżeli zmarły pozostawił testament, w którym rozporządził większością swojego majątku, nie dochodzi do dziedziczenia ustawowego. Zaletą dziedziczenia testamentowego jest dokładne rozdysponowanie poszczególnych składników majątku pomiędzy spadkodawców, co pomaga uniknąć konieczności przeprowadzenia postępowania spadkowego. Należy zaznaczyć, że w przypadku dziedziczenia ustawowego, spadkobiercy stają się właścicielami konkretnego udziału w całej masie spadkowej, a nie jej poszczególnych elementów, co często skutkuje powstaniem stanu współwłasności. Testator może zapisać mieszkanie w całości na przykład żyjącemu małżonkowi.
Zapisanie majątku poprzez umowę dożywocia
Umowa dożywocia przenosi prawo własności nieruchomości na inną osobę na przykład w zamian za utrzymanie. W praktyce oznacza to, że nabywca staje się właścicielem nieruchomości i przyjmuje na siebie zobowiązanie utrzymywania, czy pomocy dożywotnikowi aż do jego śmierci. Przedmiotem umowy dożywocia może być zarówno mieszkanie, dom, lokal, jak i działka. Najważniejsze elementy umowy dożywocia to przekazanie prawa własności oraz precyzyjne określenie formy pomocy, jakiej dożywotnik oczekuje od nabywcy.
Komu i w jakiej sytuacji należy się zachowek?
Zachowek to świadczenie pieniężne, którego celem jest ochrona interesów najbliższej rodziny spadkodawcy. Z dochodzeniem prawa do zachowku spotykamy się najczęściej w przypadku dziedziczenia na mocy testamentu, chociaż dziedziczenie ustawowe również nie wyklucza takiej możliwości. Kodeks cywilny jasno przedstawia, że o zachowek mogą ubiegać się następujące osoby: małżonek, rodzice oraz zstępni zmarłego. Zachowek nie przysługuje osobom wydziedziczonym, zrzekającym się spadku oraz małżonkowi, który pozostawał ze spadkodawcą w separacji prawnej lub przeciwko któremu wystąpił on o rozwód, lub separację z jego zasadnej winy. Wysokość zachowku to równowartość połowy udziału w masie spadkowej, jaki przypadłby osobie uprawnionej, kiedy doszłoby do dziedziczenia z mocy ustawy. Z roszczeniem o zachowek można wystąpić w sytuacji, gdy osoba uprawniona nie dostała przysługującej jej części spadku.
Czytaj więcej: Kto ma prawo do mieszkania po śmierci męża?
Czy należy zapłacić podatek od spadku?
Nabycie spadku to nie wyłącznie korzyści majątkowe, ale również szereg zobowiązań, a jednym z nich jest konieczność uiszczenia podatku od spadku. Bez względu na to, czy do dziedziczenia doszło na drodze testamentowej, czy ustawowej, spadkobierca ma obowiązek złożenia specjalnego formularza do urzędu skarbowego. Podatek od spadku należy zapłacić, kiedy zostanie przekroczony próg kwoty wolnej od podatku. Kwota wolna od podatku różni się w zależności od tego, w której grupie podatkowej znajduje się spadkobierca. Najbliższe osoby zmarłego mogą liczyć ze zwolnienia z konieczności uiszczenia podatku, nawet po przekroczeniu progu kwoty wolnej od podatku. Warunkiem zwolnienia z obowiązku podatkowego jest poinformowanie urzędu skarbowego o nabyciu spadku w terminie nieprzekraczającym sześciu miesięcy od otrzymania aktu poświadczenia dziedziczenia lub uprawomocnienia się wyroku sądowego.
Czytaj więcej: Dziedziczenie nieruchomości – najbliższa rodzina jest zwolniona z podatku od spadku
Podstawą dziedziczenia jest testament. Jeżeli zmarły nie pozostawił zapisu swej ostatniej woli, dochodzi do dziedziczenia z mocy ustawy. Poszczególni członkowie rodziny zmarłego uzyskują ułamkowy udział w masie spadkowej, w skład której mogą wchodzić różnego rodzaju aktywa, nieruchomości, czy inne przedmioty, ale również długi zmarłego. Przed koniecznością odpowiadania za zobowiązania finansowe zmarłego chroni dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza. Najbliżsi członkowie rodziny zmarłego mogą ubiegać się o zachowek, jeżeli nie dostali należnego im udziału w spadku. Wysokość podatku od spadku jest uzależniona od przynależności do określonej grupy spadkowej.
