Tel.: 
Swoboda testowania oznacza, że testator może pominąć w swej ostatniej woli nawet najbliższą rodzinę. W sytuacji, gdy najbliższa rodzina zmarłego zostaje wykluczona z kręgu spadkobierców testamentowych, może ubiegać się o zachowek.
Spis treści:
- Czym jest zachowek?
- Kto jest uprawniony do zachowku?
- Czy można uniknąć zapłacenia zachowku?
- Czy zachowek zawsze polega na zapłaceniu określonej kwoty?
- Czy zamiast zachowku można otrzymać przedmiot ze spadku?
Czym jest zachowek?
Zachowek to swoisty kompromis pomiędzy swobodą testowania a prawem bliskich do udziału w spadku wynikającym z norm moralnych i prawnych. Zachowek to świadczenie pieniężne, które zabezpiecza interesy najbliższej rodziny zmarłego.
Kto jest uprawniony do zachowku?
Zachowek przysługuje tylko najbliższej rodzinie zmarłego, która zyskałaby udział w spadku w drodze dziedziczenia ustawowego, czyli:
- dzieciom oraz wnukom,
- małżonkowi,
- rodzicom zmarłego.
Czy można uniknąć zapłacenia zachowku?
Do zapłaty zachowku zobowiązana jest rzeczywisty spadkobierca, który nabył spadek po zmarłym poprzez wskazanie w testamencie. Spadkobiercy często próbują obronić się przed koniecznością wypłacenia należnego zachowku.
O zachowek nie mogą ubiegać się powinowaci, osoby wydziedziczone lub takie, które zrzekły się prawa do dziedziczenia. Zachowku nie otrzyma również małżonek, który w chwili śmierci zmarłego pozostawał z nim w separacji prawnej lub wobec którego spadkodawca wniósł zasadny pozew o rozwód z jego wyłącznej winy. Podobnie jest w sytuacji, gdy spadkobierca ustawowy zawarł ze spadkodawcą umowę mówiącą o zrzeczeniu się dziedziczenia.
Roszczenie uprawnionego z tytułu do zachowku przedawnia się z upływem 5 lat od dnia ogłoszenia testamentu. Jeżeli osoba uprawniona nie otrzyma w tym terminie należnego zachowku lub złoży pozew o jego wypłatę po upływie 5 lat od dnia ogłoszenia testamentu, działanie to będzie nieskuteczne ze względu na przedawnienie.
Spadkobierca może bronić się przed wypłatą zachowku przed sądem, powołując się na zasady współżycia społecznego, udowadniając, że zaspokojenie roszczenia jest niesłuszne i niesprawiedliwe. Powołanie się na zasady współżycia społecznego nie zawsze skutkuje uniknięciem zapłacenia zachowku, ale może skutecznie wpłynąć na zmniejszenie jego wysokości.
Zachowek nie należy się także osobom uznanym za niegodne dziedziczenia. Wszystkie czyny, które są podstawą do uznania osoby za niegodną dziedziczenia, opisuje art. 928 §1 kodeksu cywilnego. Należy pamiętać, że aby udowodnić niegodność dziedziczenia, należy złożyć stosowny pozew. Po uzyskaniu prawomocnego wyroku spadkobierca rzeczywisty może odmówić zapłaty zachowku, powołując się na niegodność dziedziczenia.
Czy zachowek zawsze polega na zapłaceniu określonej kwoty?
Najczęściej wysokość zachowku jest połową wartości udziału w masie spadkowej, która przypadłaby spadkobiercy w drodze dziedziczenia ustawowego. Wartość ta wzrasta do 2/3, kiedy uprawnionym jest osoba trwale niezdolna do pracy lub małoletni. Wyliczany jest substrat zachowku, czyli czysta wartość spadku po odjęciu pasywów oraz długów. Spadkobierca rzeczywisty może zaproponować uprawnionemu do zachowku na przykład samochód, nieruchomość lub inne przedmioty, które zaspokoją roszczenie. Zastosowanie ma czynność prawna datio in solutum, która skutkuje wygaśnięciem zobowiązania, poprzez spełnienie innego świadczenia niż pierwotnie wymagano.
Czy zamiast zachowku można otrzymać przedmiot ze spadku?
W świetle prawa uprawniony nie może żądać, aby spadkobierca zamiast zachowku wydał mu konkretny przedmiot wchodzący w skład spadku. Otrzymanie przedmiotu ze spadku zamiast zachowku jest możliwe jedynie w określonych sytuacjach. Warto zapoznać się z pojęciem zapisu windykacyjnego, za pomocą którego spadkodawca w testamencie notarialnym może określić konkretne przedmioty, jakie dziedziczy spadkobierca z chwilą otwarcia spadku. Spadkobierca, który otrzymał zapis windykacyjny, może być zobowiązany do zapłaty zachowku. Jeżeli zapisobiorca nie zapłaci żądanej kwoty, może zaspokoić roszczenie uprawnionego poprzez wydanie przedmiotu zapisu. Przedmiot ze spadku, zamiast zachowku można otrzymać również od osób, którym testator za życia przekazał darowiznę. W obu przypadkach osoba uprawniona do zachowku nie decyduje o formie zaspokojenia roszczenia. Decyzja o formie pokrycia zobowiązania należy do osoby zobowiązanej do zapłaty. Przedmiot, zamiast świadczenia pieniężnego można otrzymać również w drodze zawarcia ugody o zachowek.
Zachowek to świadczenie pieniężne, które zabezpiecza interesy najbliższej rodziny zmarłego, która została pominięta w testamencie. Roszczenie o zachowek przedawnia się wraz z upływem pięciu lat od dnia otwarcia spadku. Prawa do zachowku nie posiadają osoby wydziedziczone, niegodne dziedziczenia lub takie, które zrzekły się prawa do spadku za życia testatora. Prawa do zachowku pozbawiony jest małżonek, który pozostawał ze spadkodawcą w separacji prawnej.
