Dziedziczenie mieszkania po śmierci małżonka

Stan małżeński znajduje się pod szczególną ochroną prawa i łączy się z licznymi przywilejami. Dotyczy to również prawa spadkowego – to właśnie małżonkowi zazwyczaj przypada największy udział w spadku. W poniższym artykule można znaleźć informacje, jak wygląda dziedziczenie majątku po śmierci małżonka.

Spis treści:

• Kto dziedziczy mieszkanie po śmierci małżonka?
• Dziedziczenie mieszkania a majątek wspólny
• Czy można sprzedać mieszkanie po śmierci współmałżonka?

Kto dziedziczy mieszkanie po śmierci małżonka?

Najczęściej mamy do czynienia z dziedziczeniem ustawowym po małżonku. Dzieje się tak wtedy, gdy zmarły nie pozostawił testamentu lub wszystkie osoby wskazane w testamencie nie przyjęły spadku. W takich przypadkach prawo ustala hierarchię dziedziczenia – w pierwszej kolejności będzie to właśnie małżonek oraz dzieci zmarłego. Zgodnie z zapisami Kodeksu Cywilnego możemy wyróżnić dwie sytuacje:

• małżeństwo ma dzieci. W takim przypadku co do zasady każda osoba uprawniona ma prawo do równej części masy spadkowej, z zastrzeżeniem, że małżonek nie może otrzymać mniej niż ¼ spadku (czyli wtedy, gdy do spadku uprawniona jest więcej niż trójka dzieci). Warto przy tym wspomnieć, że uprawnione do równego udziału spadku są wszystkie dzieci zmarłego, również te spoza małżeństwa.

Przykład 1. W chwili śmierci pan Jan był żonaty i miał dwójkę dzieci. W postępowaniu spadkowym każdemu spadkobiercy ustawowemu przypadła równa część masy spadkowej – 1/3 część każdemu z nich.

Przykład 2. Małżeństwo pani Barbary i Bogumiła miało piątkę dzieci. Po śmierci pana Bogumiła sąd stwierdził nabycie spadku w jednej czwartej całości dla pani Barbary oraz po trzy dwudzieste dla każdego z dzieci. Nie miał tutaj zastosowania podział równy, gdyż przypadająca pani Barbarze część byłaby mniejsza niż ustalona prawnie. Równy podział dotyczył tylko dzieci małżonków – każde z nich otrzymało taki sam procent pozostałej części spadku.

• małżeństwo jest bezdzietne. W takiej sytuacji oprócz małżonka powołani są również rodzice spadkodawcy, ale podział nie będzie równy. Małżonek zmarłego uprawniony jest do ½ spadku, zaś każdy z rodziców do ¼ spadku. W sytuacji, gdy jedno lub oboje rodziców nie żyją, to ich udział przypada rodzeństwu zmarłego w równych częściach.

Dziedziczenie mieszkania a majątek wspólny

Równy udział w spadku małżonków i dzieci nie zawsze oznacza, że staną się oni właścicielami równych części mieszkania. W praktyce trzeba uwzględnić również wspólność majątkową małżonków, co oznacza, że każde z małżonków ma równe prawo do majątku wspólnego. Po śmierci jednego z nich, żyjący małżonek automatycznie staje się właścicielem połowy tego majątku. Dopiero pozostała część włączana jest do masy spadkowej i dzielona na części przysługujące każdemu spadkobiercy.

Powróćmy do przytoczonego przykładu pana Jana oraz jego żony. Nie mieli oni ustanowionej rozdzielności majątkowej, a więc przyjmuje się, że cały majątek pana Jana był majątkiem wspólnym. Po jego śmierci, jego żona automatycznie otrzymała połowę mieszkania, a pozostała połowa weszła do masy spadkowej i została rozdysponowana w równych częściach pomiędzy nią, a dwójkę dzieci. Prawnie każdemu ze spadkobierców przypadła 1/3 spadku. W praktyce natomiast, żona pana Jana stała się właścicielką 4/6 mieszkania, a każde z dzieci tylko 1/6 części.

To może się przydać: Nieruchomość w spadku a kolejność dziedziczenia

Czy można sprzedać mieszkanie po śmierci współmałżonka?

Mieszkanie może być sprzedane przez spadkobierców w każdym momencie po nabyciu spadku. Jednakże trzeba pamiętać, że w niektórych przypadkach konieczne może być uiszczenie podatku dochodowego po sprzedaży nieruchomości. Do niedawna podatek ten obowiązywał w przypadku sprzedaży nieruchomości w ciągu pięciu lat kalendarzowych liczonych od końca roku, w którym nabyło się spadek.

1 stycznia 2019 roku weszły w życie przepisy zmieniające między innymi ustawę o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawę o PIT. Obecnie 5-letni okres, w którym istnieje obowiązek odprowadzenia podatku od sprzedaży nieruchomości ze spadku, liczony jest nie od chwili nabycia spadku, lecz od momentu nabycia lub wybudowania tej nieruchomości przez spadkodawcę. Przykładowo, jeśli spadek otrzymaliśmy w 2020 roku, zaś mieszkanie zostało zakupione w roku 2000, możemy sprzedać mieszkanie bez konieczności zapłaty podatku.

Z nieco bardziej skomplikowaną sytuacją spotkamy się, gdy jedno z dzieci nie zgadza się na jego sprzedaż. W takim wypadku konieczne jest przeprowadzenie działu spadku (jeśli fizycznie da się podzielić nieruchomość) lub wnioskować o przyznanie prawa własności nieruchomości jednemu ze spadkobierców, jednocześnie zobowiązując się do spłaty dzieciom przynależnej im części wartości domu.

Polskie prawo spadkowe w sposób szczególny traktuje dziedziczenie po zmarłym małżonku. Małżonek stoi na pozycji uprzywilejowanej względem innych spadkobierców, nawet jeśli małżonkowie mieli ustanowioną rozdzielność majątkową. Niezależnie od liczby osób ustawowo uprawnionych do spadku oraz sytuacji majątkowej w małżeństwie, udział w spadku dla małżonka nie wyniesie mniej niż ¼ części masy spadkowej.

Łukasz Góralczyk

Rzeczoznawca majątkowy

663 - 830 - 120

[email protected]